Tutoriala

NOLA EBAKI ARGAZKI BAT?
http://es.youtube.com/watch?v=6imJ7mXaOkM

Haur kantu batzuk

Hona hemen nik aukeratutako haur kantu batzuk:

| View | Upload your own

Santa Ageda bezpera irratsaioa

Haurrek abesteko aukera polita izaten da Santa Ageda bezpera. Irratsaio honetan haurren eta irakasleen ikuspuntutik ikus dezakegu egun hau:

powered by ODEO

Ahotsa, irakasleen lanabesa

-OITren aburuz, irakasleak dira
ahotseko gaixotasun
profesionalak jasateko arriskurik
handiena duten langileak.
-Ahotseko arazoen jatorria
hormonetan bilatzea
emakumeei kalte-ordainak
ukatzeko aitzakia baino ez
da, lan baldintza
arriskutsuak sortzen dutena
sexuari eragotziz.
-Irakasteak eskatzen duen
ahotseko ahalegina langile
horien artean ahotseko
arazoak sortzeko zioa da.
-Irakasleek diotenaren
arabera, %65 etik 80ra
bitarteko portzentaia batek
ahotseko arazoak jasateko
sintomak ditu.
-Ahotsaren erabilera
profesionalerako teknikak
ezagutzea oinarrizko
prebentzio neurria da.
Lehenengo urratsa da arazoa,
egon, badagoela, lanak sortzen
duela eta prebentzio neurriak
hartuz gutxitu ahal dela jakitea.
-Zaratak irakaskuntza
oztopatzen du: nekea eta
erasokortasuna areagotu,
atentzioa gutxitu eta
irakasleak ahotsa
gainerabiltzera behartzen du.
Irakasleen hotseko lesioak
beste lanbideetan
gainesfortzuek edo mugimendu
errepikakorrek sortzen dituzten
gihar-hezurretako arazoen
antzekoak dira. Egoera hauetan,
atsedenaldiak dira osasuna
babesteko neurririk
garrantzitsuenak.
Klasean ikasle gutxiago
edukitzeak ahots ahalegina
gutxitzea ekarriko luke.
-Ikastetxeak eraikitzeko
material gogorrak eta
merkeak erabiltzen dira.
Ikasgelen akustika ez da
kontutan hartzen.
Ez erosi klariona karratu bat
ere. Hautsaren kontrako
klariona ere desagertu beharko
litzateke, benetan hautsaren
kontrakoa ez da eta.

Nola entonatu?

Haurrez gain, helduok ere, eta batez ere irakasleok, ahotsa nola erabili jakin behar dugu gerora arazorik ez izateko. Hori dela eta ahotsaren erabilera eta zainketari buruzko aurkezpen bat usten dizuet hemen:

http://www.authorstream.com/Presentation/Chuchin-31113-la-entonacion-entonaci-2-education-ppt-powerpoint/

Haurrak abesten

Hemen usten dizuet ikusgarri nik youtuben eskegitako bideoa, eskola bateko haurrak Tope-Tope abestia abesten eta dantzatzen:

http://es.youtube.com/watch?v=6eXlyTZJ6OQ

Xabier Kalzakortari eginiko elkarrizketaren zati bat

XABIER KALZAKORTA

 Gurea literatura gutxiko herria izan da baina ahozko literatura aberatsa eduki ei du. Egia da?
Bai egia da, baina guzurra ere bada. Esate baterako. Bildu dana beti da urria gauza konkretu batera joten dozunean. Emon daigun nahi dituzula euskarazko igarkizunak. Dena arakatuta ez dozu hogei folio baino gehiago biltzen. Baladekin hasten bazara ez dozu 45 balada tipo baina gehiago ikusten. Orduan, oso handia da, bai, baina gauza konkretuetara bazoaz oso txikia da. Hori era bateko tradizinozko literatura. Baina beste era batera pentsatzen badozu, hori da jaso den herri literatura. Baina badago beste herri literatura bat. Esate baterako, Txirrita batek kantatu zituen bertsoak. Berak sortuak dira. Txirritaren bertsoak liburu mardul batean sartzen dira. Baina Txirritak kantatuko zituen guztiak ez dakizu zenbat liburu izango ziren baina berrogeita hamar liburu baino gehiago izango ziren, laurogei urte bizi izanda, asko kantatuta, … Sehaska kantak. Zenbat sehaska kanta dauzkagu tradiziozkoak? Beharbada ez dituzu 30 folio beteko. Eta pentsatzen dozu: ‘hau bakarrik bildu da?’. Baina pentsatzen badozu Euskal Herriko probintzia guztietan kantatuko zirela eta ama bakotxak errepertorio bat izango ebala… Hori genero intimoa zan, amaren eta umearen artekoa eta horregaitik ez da batu edo gitxi batu da. Soineko handi baten izpi txiki batzuk baino ez dira. Alde horretatik denak dira derrotistak. Ez bakarrik euskaldunak, herri literaturaren inguruan dabiltzan guztiak… Gainera, batzuetan gauza bakar bat batu izan da eta gero konturatu dira beste genero batzuk ere interesgarriak direla baina erdi berandu da… Naufragio baten aurrean sentitzen zara, ia hondakinekin ibiltzen zara. 

Esan izan da lehenengo folkloristak abadeak izan zirela eta igual herritarrek abadearen aurrean kantu edo kontu batzuk ez zituztela botako… 
Bai, hori esan izan da, eta baleiteke hori. Berez erromantizismoarekin hasi ziren. Napoleonen gerra garaian alemanak hasi ziren eta olio tanta handi baten moduan apurka-apurka Europan zehar zabaldu zen. Batzen hasi ziren, baina batez be kantu historikoak eta era horretakoak: balada zaharrak eta herriaren historia zaharrarekin zerikusia ebenak. Hemen Euskal Herrian Francisque Michel hasi zen 1850ean, gero kantutegiak hasi ziren… Baina batze kontuetan 150 urteko tradizinoa baino ez daukagu eta hori oso gitxi da. Ganera, ez ziran gauza asko batzen: lo kantuak ez ziren batzen, kopla zaharrak ez ziren batzen… Kantu historikoak eta era horretakoak baino ez. Eta hor be, huts handiak. Lelengo bilduman, esate baterako, ez da agertzen ‘Bereterretxeren kantorea’ eta geroago konturatu ziren. Istorio bitxia da. Badirudi beti biltzaileak itsumustuan ibili dirala. Begietan halako benda handi bat baleue lez. 

‘Bereterretxeren kantorea’ aitatu duzu. Sasoi baten Ipar Euskal Herriko kantuek ospe handia eduki zuten…
Lehenengo biltzaileak hor egon ziren. Francisque Michel unibertsitateko irakaslea zan eta ez zan euskalduna. Michelek, esate baterako, ez eban ipuin bat bera be bildu. Kantuak bai. Gero Sallaverry mauletarra, abokatu eta notarioa. Hori ere kantuak batzen ibili zan. Ondoren hasi ziren ipuinak batzen. Asko izan ziran euskaldunak izan ez arren, euskal altxorra kontutan hartu ebenak. Webster pastor anglikanoa… 

Azkenaldion, ostera, Bizkaikoak gehiago zabaldu dira: Hiru Truku, Oskorri, Amuriza Tapia eta Leturiagaz… 
Bai. Hizkuntza bera izan arren, tradizinoa ez da bera leku guztietan. Genero batzuk besteak baino hobeto gorde izan dira leku batean eta ez bestean. Kopla mundua batez be Bizkaiko izan da, balada mundua be bai. Gipuzkoan balada gitxi topako dogu baina bertsolaritzaren gune nagusia bertan dago. 

Bizkaian lekuren bat ikusten dozu bereziki aberatsa?
Zenbat eta leku euskaldunagoa, elebakarragoa, babestuagoa eta kanpo eraginik libreagoa, hobeto. Betiko kontu hori, baserrietan euskera hobeagoa gorde dala kalean baino, hori ulergarria da ze hizkuntza bakarra izan dabe. Eta hizkuntza hori kulturagaz josia: lanabesak, prozesuak, langintzak, … euskaraz esplikatu dabe. Holako lekuetan errazagoa da. Zenbat eta hizkuntza indartsuago egon, hizkuntz horretako tradizino literarioa indartsuagoa da. Beti da halan. Gero, jakina, badagoz pertsonak zaletasun edo gaitasun handiagoa daukanak, ezta? Memoria handikoak, joera gehiagokoak, … Pertsona horiek izango dira leku horietan informazino gehien emongo dabenak. Normala da. Boz ona eta belarri ona badaukazu, kantu gehiago jakingo dituzu. 

Gabon kantuen sasoian gaude. Bizkaian tradizio handia egon da eta ‘Hator, hator’ bera be Bizkaiko kantu bat ei da… 
Gabon kantak era askotakoak dagoz. Batzuk dira etxean kantatzekoak, epeletan, familiartekoen artean, .. Hor dago ‘Hator, hator’. Eta beste batzuk eskekoak dira, etxez etxe kantatzen zirenak. Horiek koplak dira eta Jesusen misterioa be agertzen zan. ‘Hator hator’ Azkuek batu eban Otxandion. Azkuek ez dakar gabon kanten sailean, ardao kanten sailen dakar. Baina guk gabon kantekin lotzen dogu. Durangoko plateroek be oso kantu antzeko bat dabe. Ez dakigu Durangoko plateroek sortua dan eta gero herritartua eta tradizionalizatuta. Edo eurek herri kanta bat hartu eta egokitu eben. Bietara joan leiteke bidea: kanta bat norbaitek sortu eta gero herrikotu edo alderantziz, herri kanta bat hartu, euren ikutua emon eta hori gero herrira joan leiteke. Bideak era guztietakoak dira. Askotan jendeak ez daki kanta bat nork sortu duen… ‘Mesias sarritan agindu zana’ gabon kanta eliza guztietan kantatzen da. Hori durangar abade batek sortu eban, Balbino Garitaonandia. Jendeak ez daki eta herritartu egin da, tradizionalizatu egin da. Batzutan, norbaitek sortzen dau eta herriko bihurtzen da eta beste batzutan herriko gauza batzuk harturik norbaitek zerbait sortzen du. Edo gehiago, herriko zerbait hartu, norbaitek forma emon eta barriro herriko bihur leiteke.